پناه بی پناهی در حصن حصین بندگی خدا (1) ... حق الناس

نقل شده است که پیامبر (ص) از یارانش سوال فرمودند: "آیا می دانید مفلسان امت من چه کسانی هستند؟" گفتند: "یا رسول الله،مفلس در میان ما کسی است که پول و مال ندارد." حضرت فرمود: "مفلسان امت من کسانی هستند که با نماز و روزه و زکات وارد محشر می شوند،اما چون در دنیا حق الناس را رعایت نکرده اند،کارشان پیچیده است.به یکی ناسزا گفته اند و به دیگری نسبت ناروا داده اند و یا مال کسی را خورده اند و با این تجاوزها مورد بازخواست خداوند قرار می گیرند و از حسناتشان برداشته می شود و به آنها داده می شود و اگر حسناتشان به اندازه کافی نباشد،از گناهان صاحبان حقوق در پرونده اعمال آنها نوشته می شود.پس از آن در آتش جهنم افکنده می شوند و چنین افرادی مفلسان روز قیامت می باشند."

آثار و پیامدهای حبس حقوق مردم

الف) محرومیت از برکت رزق

پیامبر اکرم (ص) فرمودند: "مَن حَبَسَ مِن اَخیهِ المُسلِم شَیئاً مِن حَقِّهِ حَرَّمَ اللهُ عَلَیهِ بَرَکَةَ الرِّزقِ اِلّا اَن یَتوُبَ"

کسی که از اداء حقی از حقوق مسلمانان خودداری کند،خداوند او را از برکت رزق محروم می گرداند،مگر اینکه توبه کند.

ب) حق الناس و از بین رفتن لذت عبادات

یکی از بزرگان می گفت: "مدتی بود که حال نماز شب خواندن را نداشتم و از عبادت و نماز و رابطه با خدا لذت نمی بردم و علتش را هم نمی دانستم.هر چه گریه و زاری و التماس می کردم،به جایی نمی رسیدم.بالاخره شبی در عالم خواب به من گفتند:کسی که خرمای حرام بخورد،دیگر از عبادت لذت نمی برد.از خواب برخاستم و فکر کردم دیدم همانطور است.من برای خرید خرما رفته بودم و وقتی صاحب مغازه خرما را به من داد،دیدم یکی از خرماها نرسیده است و من بدون اجازه صاحب مغازه آن خرما را برداشتم و روی خرماهایش گذاشتم و یک خرمای خوب برداشتم و خوردم.از آن ساعت حال معنوی از من گرفته شد."

ج) عدم استجابت دعا

امام صادق (ع) فرمود: "اِذا اَرادَ اَحَدُکُم اَن یُستَجابَ لَهُ فَلیُطَیِّب کَسبَهُ وَلیَخرُج مِن مَظالِمِ النّاسِ وَ اِنَّ اللهَ لا یُرفَعُ اِلَیهِ دُعاهُ عَبدٍ وَ فِی بَطنِهِ حَرامٌ أو عِندَه مَظلَمَةٌ لِاَحَدٍ مِن خَلقِهِ."

هرگاه یکی از شما می خواهد دعایش مستجاب شود،کسب خود را پاک کند و حق مردم را به آنان بازگرداند.زیرا دعای بنده ای که در شکمش مال حرامی هست یا در نزد او حقی از حقوق مردم ضایع شده باشد،به سوی خدا نمی رود.

د) حق الناس و عذاب قبر

مرحوم حاج شیخ عباس قمی کتابی از کسی به عنوان عاریه گرفته بود.بعد از فوتش یکی از فرزندانش کتاب را به برادرش می دهد تا به صاحبش بدهد.شب در عالم خواب می بیند که حاج شیخ با عصبانیت به او می گوید:"کتاب عاریه مردم را چرا سالم به دستش ندادی و به جلد آن آسیب رساندی؟"روز بعد از برادرش می پرسد:"با آن امانت چه کرده ای که من دیشب چنین خوابی دیده ام؟"برادرش می گوید:"هنگامی که آن را می بردم تا به صاحبش بدهم،از دستم افتاد و گوشه جلد آن کمی خم شد."بعد می روند و کتاب را از صاحبش گرفته،صحافی می کنند و به او برمی گردانند.روز بعد درب منزل زده می شود و طلبه ای سوال می کند:"آیا منزل حاج شیخ عباس اینجاست؟"می گویند:"آری".سوال می کنند:"امری هست؟"می گوید:"شب گذشته من حاج شیخ را در خواب دیدم و ایشان فرمودند که به شما بگویم چون کتاب را صحافی کرده و به صاحبش دادید،عذاب قبر از من برداشته شد."

ه) حق الناس و گرفتگی عالم برزخ

شخصی به نام حسان بی ابی سنان که از پارسایان عصر خود بود،کم می خورد و کم می آشامید و شصت سال مبارزه با نفس می کرد.بعد از مرگش او را در خواب دیدند و پرسیدند:"حالت چطور است؟"او در جواب گفت:"به خیر است ولی به خاطر یک سوزن که از شخصی به عاریه گرفته و پس نداده بودم،فعلا مرا به بهشت راه نداده اند."

و) خوردن آتش دوزخ

امام صادق (ع) به ابی بصیر فرمود:"مَن اَکَلَ مِن مالِ اَخیهِ وَ لَم یَرُدَّهُ اِلَیهِ اَکَلَ جَذوَةً مِنَ النَّارِ یَومَ القِیامَةِ."

کسی که مال برادرش را به ظلم بخورد و به او برنگرداند،در قیامت قطعه ای از آتش جهنم خواهد خورد.

در بعضی روایات آمده در برابر هر درهم،600 نماز از مدیون گرفته شده و به طلبکار داده می شود.

ز) محرومیت از بهشت

امام صادق (ع) فرمود:"خداوند به ذات خود سوگند یاد کرده که سه طایفه را در بهشت جای ندهد:1.کسی که خدا را انکار کند.2.کسی که امام و رهبر را رد کند.3.کسی که حق مسلمان را بازدارد.

موارد مجاز استفاده از اموال دیگران

در فقه اسلامی مواردی وجود دارد که استفاده از مال دیگران اجازه داده شده است:

1.حق الماره

یکی از موارد مجاز تصرف در مال دیگران حق الماره است.بدین معنا که در حین عبور از کنار باغ های میوه و بستان ها می تواند به مقدار نیاز بخورد،مشروط بر اینکه به قصد خوردن میوه نرفته باشد و چیزی با خود حمل نکند و موجب افساد نگردد.از روایات استفاد می شود که باغ،دیوار هم نداشته باشد.

2.حق خوردن از خانه های فامیل و دوستان

انسان می تواند در خانه هایی که در ذیل آمده است،غذا و نوشیدنی تناول کند،هرچند که ضروری نباشد:

1.پدر و پدربزرگ. 2.مادر و مادربزرگ. 3.فرزند. 4.برادر. 5.خواهر. 6.عمو. 7.عمه. 8.خاله. 9.دایی. 10.دوست. 11.شوهر. 12.کسی که سرپرستی خانه کسی را به عهده دارد و کارها و نگهداری آنچه در آن خانه است،به او واگذار شده،می تواند از خانه موکل خود بخورد.

امتیاز این خانه ها بر سایر خانه ها این است که احتیاج به اجازه و احراز رضایت صاحب خانه نیست و تا یقین به عدم رضایت ندارد،می تواند بخورد.

3.اضطرار به غذای دیگری

اگر کسی ناچار شود که از طعام دیگری برای زنده ماندن استفاده کند،چنانچه مالک طعام در حال اضطرار نباشد،واجب است که آن را به شخص مضطر بدهد.چنانچه صاحب طعام رضایت ندهد،شخص مضطر می تواند به اندازه حفظ جان از آن مصرف کند و البته بهای آن به عهده اش خواهد بود و باید بپردازد.

قذف

یکی از گناهان کبیره است و آن نسبت زنا یا لواط دادن به زن یا مرد مسلمان پاکدامن است.

قرآن می فرماید:"اِنَّ الَّذینَ یَرموُنَ المُحصَناتِ الغافِلاتِ المؤمِناتِ لُعِنوُا فِی الدُّنیا وَ الآخِرَةِ وَ لَهُم عَذابٌ عَظیمٌ."

آنان که به زنان پاکدامن نسبت زنا می دهند که از آنچه به ایشان نسبت می دهند بی خبرند،مورد لعنت قرار گرفته اند در دنیا و آخرت و برای ایشان عذاب بزرگی است.

چنین افرادی اگر نتوانند ادعای خود را با بینه و شهود به اثبات برسانند،باید 80 تازیانه بخورند.

فحش و دشنام

غیر از قذف،هر نوع فحش و دشنام هم حرام است.پاسخ دادن به دشنام نیز حرام می باشد،مگر آنکه همان نسبت به خود او برگردانده شود.مثلا گفته شود خودت هستی.البته این مقدار پاسخ نیز بهتر است گفته نشود.

توبه از قذف

کسی که نسبت زنا یا لواط به مسلمانی بدهد،باید بداند که قذف او از گناهانی است که دو جنبه دارد:حق الناس و حق الله.اما جهت اول چون آبروی مسلمان به وسیله قذف ریخته شده،مقذوف حق دارد که او را نزد حاکم شرع حاضر کند و پس از ثبوت قذف به اقرار قذف کننده یا به گواهی دو نفر عادل،حاکم شرع او را 80 تازیانه بزند.بنابراین باید قذف کننده خود را تسلیم مقذوف کند تا حد بر او جاری شود یا اینکه از مقذوف تقاضای عفو کند و رضایت او را به دست آورد تا او را ببخشد و از اجرای حد صرف نظر کند.

تهمت

یکی از گناهان کبیره ای که مربوط به حق الناس می شود،تهمت است و تهمت آن است که درباره برادر مسلمان چیزی گفته شود که در او وجود ندارد.

قرآن می فرماید:"مَن یَکسِبُ خَطیئَةً اَو اِثماً ثُمَّ یَرمِ بِهِ بَریئاً فَقَد اِحتَمَلَ بُهتاناً وَ اِثماً مُبیناً"

هر کس خطا یا گناهی مرتکب شود،سپس آن را به گردن بی گناهی بیفکند،بار بهتان و گناه آشکاری را به دوش گرفته است.

امام صادق (ع) فرمود:"اَلبُهتانُ عَلَی البَریءِ اَثقَلُ مِن جِبالٍ راسِیاتٍ"

بهتان و تهمت زدن به بی گناه از کوه های بزرگ سنگین تر است.

رسول خدا (ص) فرمود:"کسی که به مرد یا زن بی ایمان تهمت بزند و درباره او چیزی بگوید که در او نیست،خداوند روز قیامت او را بر تلی از آتش قرار می دهد تا از مسئولیت آنچه گفته است،برآید."

س.تهمت زدن به مرده چه حکمی دارد؟

ج.تهمت زدن به هر کسی حرام است و نسبت به مرده و هر کسی که نمی تواند از خود دفاع کند،گناهش بیشتر است.